Üye Ol / Giriş yap


Tarih

BİZANS İMPARATORU JUSTİNİANUS’TAN GÜNÜMÜZE, YAPAYLIKTAN DOĞALLIĞA TARSUS ŞELALESİ

ALİ İHSAN ÖKTEN 20.06.2021

Taşıdığı alüvyonlarla Çukurova Deltası'nın ortaya çıkışında önemli rol oynayan Berdan Irmağı, Orta Toroslar’ın güneydoğu yamaçlarında bulunan Bolkar Dağları’ndan  doğan derelerden meydana gelir. Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının aksine Çukurova'da kısa bir yol kat ederek Akdeniz'e dökülür. Toplam uzunluğu 142 kilometreyi bulan ırmağı oluşturan derelerin en önemlileri ise Can, Pamuklu ve Kusun dereleridir. Akdeniz'e dökülmeden önce Tarsus ovasında geniş yaylar çizen Berdan Nehri, (antik Kydnos) aynı zamanda Tarsus'un kurulmasında önemli tercih nedenidir. Soğuk su anlamına gelen Berdan, aynı zamanda kentin 4 kilometre kuzeyinde doğal bir güzelliği de barındırır. Bu güzellik  Tarsus Şelalesi’dir.

Resim-1

Tarsus Şelalesi hakkında ilginç ve şaşırtıcı bir gerçek, 6. yüzyıla kadar böyle bir şelalenin var olmamasıdır. Tarsus Nehri’nin yatağının değiştirilmesi sonucunda oluştuğu hakkındaki bilgi ise şöyledir:  Toroslara yağan karın fazla olması ve eriyen kar sularının Berdan veya Knidos Çayı aracılığıyla kentte sel felaketine yol açması, kentte büyük yıkımlara neden olur. Kenette yaşam felç olur.  Bu nedenle Bizans İmparatoru Justinianus (İ.S. 525-565), şehrin bir daha  sel felaketi ile karşı karşıya kalmasından çok korkar. Bunun önüne geçmek için de kentin yeniden imar edilmesi esnasında çayın yatağını değiştirmeyi çözüm olarak görür. Uğraşlar sonucunda da nehri kentin etrafından geçirmeyi başarır. M.Ö. 6. Yüzyılın ortalarında Kyndos Nehri’nin yatağının değiştirilmesi sonucu sularının büyük kısmı kentin doğusuna doğru akışı gerçekleştirilir.   Yeni nehrin yatağı aslında jeolojik olarak kolayca oyulup şekillendirilebildiğinden dolayı Roma Dönemi sonlarına kadar nekropol (mezarlık) olarak kullanılan bir alandır. Justinianus tarafından   o güne dek yaşanan su baskınlarından korunabilmek için yatağı değiştirilen nehrin, Roma Dönemi sonlarına dek kullanılmış olan bu nekropol alanında şimdi geniş ve 15 metre yükseklikteki konglomera (doğal beton) kayalıkların terasından aşağıya dökülen su, bir çağlayan ve  şelaleye dönüşmüş olur. Günümüzde Tarsus Çayı’nın yeni yatağında Roma döneminden kalma kaya mezarları basamaklı ya da rampalı (dromos) oda mezarlar, oyuldukları konglomera kayaların zayıf oluşuyla güçlü akıntılara karşı koyamayarak yıkılmış veya defineciler tarafından büyük ölçüde tahrip olmuştur.  Yine de yaz aylarında, sular çekildiği zaman gidildiğinde Roma kaya mezarlarını görmek mümkündür.

Resim-2

Tarsus Şelalesi özellikle bahar aylarında karların erimesiyle 15 metreden dökülen yüksek debisiyle (138 m3/sn) genişleyen göleti ve çağlayanı, güneşin batışıyla birlikte muhteşem bir görüntü oluşturur. Şelale, sadece tarihiyle değil doğasıyla da insanı şaşırtan Tarsus’un  en önemli  doğal güzelliğidir. Eski doğallığını yitirse de yemyeşil ağaçlar ve bitkilerle bezeli şelalenin çevresinde restoranlar, çay bahçeleri, izleme noktaları, köprüler ve yürüyüş yolları bulunur. Berdan Nehri çok geniş bir alandan dökülmesi şeklinde olduğu için çok güçlü bir çağlama ve beyaz köpük oluşturur. Yaz aylarına girildikçe azalan su miktarı görüntüsünü biraz zayıflatır ancak en büyük özelliği olan suyunun soğukluğu hiç bir zaman kaybolmaz. Çünkü suyun gerek beslendiği kaynaklar, gerekse Toroslardan çok kısa sürede ovaya ulaşması,  fazla yüksekten dökülmemesine rağmen çok hızlı ve güçlü bir debisi olması nehrin yaz aylarında bile sürekli soğuk kalmasını sağlar. Şelalenin Toroslardan gelen soğuk suyunun çağlayarak etrafta dağılan taneciklerinin serinletici  etkisi bunaltıcı sıcak yaz aylarında bile  çevrede  yaşayanların ilgisini çeker.

Resim-3

Abbasiler döneminde Tarsus’u fetheden Araplar Toroslardan gelen Kydnos'un suyunun çok soğuk olması nedeniyle bu akarsuya Arapça’da soğuksu anlamına gelen “El Baradan” demişler ve zamanla bu isim Berdan halini almıştır. Suyu genellikle şifa olarak bilinen Berdan Nehri efsaneye göre uğursuzluk da getirmiştir. Tarihi kaynaklarda, Büyük İskender'in doğu seferi sırasında Gülek Boğazını geçip Çukurova sıcağında serinlemek amacıyla Kydnos'da yüzdükten  sonra zatürree olduğunu ve bir daha da iyileşemeyerek kısa bir süre sonra Suriye'de öldüğüne değinilir. Harun Reşit’in oğlu halife El Memun’un da burada boğularak öldüğü veya başka bir rivayete göre şelalenin suyunda şifa bulmak için yıkandıktan sonra zatürre olduğu ve öldüğüdür. Halife Memun’un  mezarının Tarsus Ulu Camii’nde bulunduğu bilinmektedir.

Rresim-4

Günümüzde Şelale ve çevresi, Tarsusluların özellikle sıcak yaz günlerinde ilgi gösterdikleri yerlerin başında gelir. Şelale aynı zamanda Tarsus’a gelen turistlerinde gezip görmeleri gereken yerler arasındadır. Tarsus Şelalesi bu yönüyle hayatı entrika ve savaş meydanlarında kan dökmekle geçen Bizans İmparatoru Justinianus’un yapay olarak oluşturduğu belki de en güzel eserdir. Yapay olarak oluşan Tarsus Şelalesi günümüzde tarihi özelliğiyle doğallaşarak  doğayla, tarihle ve Tarsus’la bütünleşmiştir.

Resim-5

KAYNAKLAR

1-Tarsus Şelalesi | Kültür Portalı

https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/mersin/gezilecekyer/tarsus-selalesi

2-Tarsus Şelalesi - Vikipedi

https://tr.wikipedia.org › wiki › Tarsus_Şelalesi

3-Tarsus Şelalesi ve Roma Mezarları | Tarsus @yoldaolmak

https://yoldaolmak.com › tarsus-selalesi

4-Gölgede Kalmış Güzelliğiyle Tarsus Şelalesi - onedio.com

https://onedio.com › Yaşam

 

5-Tarsus Şelalesi Tarihi. Tarsus Şelalesi Tarihi. tarsuslife.blogspot.co

6-Tarsus Şelalesi Hakkında Bilgi,Özellikleri, Nerede? Harita

http://imturkey.com › tarsus-selalesi

7- Hikmet Öz. Bilinmeyen Tarsus. Tarsus Belediyesi Kent Yayınları. 2. Baskı. Tarsus.2020

 

5079
Yorum yap
ALİ İHSAN ÖKTEN
Diğer yazıları
SHAKESPEARE’NİN TARSUS’U 08.10.2018 tarihinde yayınlandı ve 48211 kez okundu.
KLEOPATRA KAPISI: TARİHİN EN ROMANTİK KAPISI 13.12.2018 tarihinde yayınlandı ve 15219 kez okundu.
TARSUS’TA DOĞUP DÜNYAYA YAYILAN GİZEMLİ DİN: MİTRAS GİZEMCİLİĞİ 21.01.2019 tarihinde yayınlandı ve 41192 kez okundu.
ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE DÜNYANIN EN GÜÇLÜ ÜNİVERSİTESİ: TARSUS ÜNİVERSİTESİ 14.02.2019 tarihinde yayınlandı ve 8737 kez okundu.
ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE KİLİKYA’NIN İKİ BAŞKENTİ; TARSUS VE ANAVARZA 05.03.2019 tarihinde yayınlandı ve 11370 kez okundu.
EVLİYA ÇELEBİ’NİN TARSUS’U 02.04.2019 tarihinde yayınlandı ve 9890 kez okundu.
YÜZBAŞI SELAHATTİN’İN TARSUS’U 26.04.2019 tarihinde yayınlandı ve 5105 kez okundu.
SABAHATTİN ALİ’NİN İZİNDEN SİNOP CEZAEVİ 28.05.2019 tarihinde yayınlandı ve 35001 kez okundu.
AZİZ PAVLUS’UN TARSUSLU OLMASI BİR TESADÜF DEĞİLDİ / SAINT PAUL'S BEING FROM TARSUS WAS NOT A CHANCE 04.07.2019 tarihinde yayınlandı ve 12970 kez okundu.
TARSUS’UN ASTROLOJİK ÖNEMİ 09.08.2019 tarihinde yayınlandı ve 6859 kez okundu.
KUM ZAMBAĞI: SOYU TÜKENMEDEN GÖRMENİZ GEREKEN BİR BİTKİ 03.09.2019 tarihinde yayınlandı ve 6568 kez okundu.
MİTOLOJİDEN GÜNÜMÜZE TARSUS ADI NEREDEN GELMEKTEDİR? ORIGINS OF THE NAME TARSUS FROM MYTHOLOGY TO THE PRESENT DAY 10.10.2019 tarihinde yayınlandı ve 20614 kez okundu.
HELSİNKİ VE SONBAHAR 08.11.2019 tarihinde yayınlandı ve 8002 kez okundu.
STOACILIK FELSEFESİNDE TARSUS’UN YERİ - SIGNIFICANCE OF TARSUS IN STOIC PHILOSOPHY 15.12.2019 tarihinde yayınlandı ve 6462 kez okundu.
AMİN MAALOUF’UN ÇUKUROVASI 19.01.2020 tarihinde yayınlandı ve 8525 kez okundu.
ATATÜRK VE TARSUS 21.02.2020 tarihinde yayınlandı ve 19928 kez okundu.
ATATÜRK VE TARSUS-2 01.04.2020 tarihinde yayınlandı ve 5574 kez okundu.
ANTAKYA MÜZE OTEL: HEM MÜZE HEM OTEL 12.06.2020 tarihinde yayınlandı ve 17880 kez okundu.
DÜNYANIN İLK COĞRAFYACISI STRABON’UN TARSUS’U 05.12.2020 tarihinde yayınlandı ve 18671 kez okundu.
PİRİ REİS’İN KİTAB-I BAHRİYE İSİMLİ ESERİNDE ÇUKUROVA HARİTASI VE TARSUS 26.12.2020 tarihinde yayınlandı ve 6452 kez okundu.
TARSUSLULAR ANTİK ROMA DÖNEMİN DE BİLE YAYLALARA ÇIKARDI 13.02.2021 tarihinde yayınlandı ve 4712 kez okundu.
ANTİK ROMA DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE TARSUS’TA SITMA, RHEGMA GÖLÜ VE KARABUCAK ORMANI 23.03.2021 tarihinde yayınlandı ve 6480 kez okundu.
TARİHTEN KAYBOLAN TARSUS KALESİ 14.05.2021 tarihinde yayınlandı ve 6645 kez okundu.
YANGINDAN SONRA… ALADAĞLAR KARADAĞLAR OLDU… 08.08.2021 tarihinde yayınlandı ve 3407 kez okundu.
BIR DENIZ KIZI EFSANESI; MARPESSA 13.09.2021 tarihinde yayınlandı ve 12769 kez okundu.
MİTOLOJİK KYDNOS IRMAĞINDAN TÜRKİYE’DE İLK ELEKTRİK SANTRALININ KURULDUĞU BUGÜNKÜ BERDAN NEHRİ VEYA TARSUS ÇAYINA 17.11.2021 tarihinde yayınlandı ve 6818 kez okundu.
ANTİK ÇAĞDA KİLİKYA VE TARSUS’TA PARFÜM 02.02.2022 tarihinde yayınlandı ve 3036 kez okundu.
TARSUS KİTABESİ: DÜNYANIN EN ESKİ ÖZGÜRLÜK YAZITI 23.04.2022 tarihinde yayınlandı ve 5771 kez okundu.


ALİ İHSAN ÖKTEN
Diğer yazıları
SHAKESPEARE’NİN TARSUS’U 08.10.2018 tarihinde yayınlandı ve 48211 kez okundu.
KLEOPATRA KAPISI: TARİHİN EN ROMANTİK KAPISI 13.12.2018 tarihinde yayınlandı ve 15219 kez okundu.
TARSUS’TA DOĞUP DÜNYAYA YAYILAN GİZEMLİ DİN: MİTRAS GİZEMCİLİĞİ 21.01.2019 tarihinde yayınlandı ve 41192 kez okundu.
ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE DÜNYANIN EN GÜÇLÜ ÜNİVERSİTESİ: TARSUS ÜNİVERSİTESİ 14.02.2019 tarihinde yayınlandı ve 8737 kez okundu.
ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE KİLİKYA’NIN İKİ BAŞKENTİ; TARSUS VE ANAVARZA 05.03.2019 tarihinde yayınlandı ve 11370 kez okundu.
EVLİYA ÇELEBİ’NİN TARSUS’U 02.04.2019 tarihinde yayınlandı ve 9890 kez okundu.
YÜZBAŞI SELAHATTİN’İN TARSUS’U 26.04.2019 tarihinde yayınlandı ve 5105 kez okundu.
SABAHATTİN ALİ’NİN İZİNDEN SİNOP CEZAEVİ 28.05.2019 tarihinde yayınlandı ve 35001 kez okundu.
AZİZ PAVLUS’UN TARSUSLU OLMASI BİR TESADÜF DEĞİLDİ / SAINT PAUL'S BEING FROM TARSUS WAS NOT A CHANCE 04.07.2019 tarihinde yayınlandı ve 12970 kez okundu.
TARSUS’UN ASTROLOJİK ÖNEMİ 09.08.2019 tarihinde yayınlandı ve 6859 kez okundu.
KUM ZAMBAĞI: SOYU TÜKENMEDEN GÖRMENİZ GEREKEN BİR BİTKİ 03.09.2019 tarihinde yayınlandı ve 6568 kez okundu.
MİTOLOJİDEN GÜNÜMÜZE TARSUS ADI NEREDEN GELMEKTEDİR? ORIGINS OF THE NAME TARSUS FROM MYTHOLOGY TO THE PRESENT DAY 10.10.2019 tarihinde yayınlandı ve 20614 kez okundu.
HELSİNKİ VE SONBAHAR 08.11.2019 tarihinde yayınlandı ve 8002 kez okundu.
STOACILIK FELSEFESİNDE TARSUS’UN YERİ - SIGNIFICANCE OF TARSUS IN STOIC PHILOSOPHY 15.12.2019 tarihinde yayınlandı ve 6462 kez okundu.
AMİN MAALOUF’UN ÇUKUROVASI 19.01.2020 tarihinde yayınlandı ve 8525 kez okundu.
ATATÜRK VE TARSUS 21.02.2020 tarihinde yayınlandı ve 19928 kez okundu.
ATATÜRK VE TARSUS-2 01.04.2020 tarihinde yayınlandı ve 5574 kez okundu.
ANTAKYA MÜZE OTEL: HEM MÜZE HEM OTEL 12.06.2020 tarihinde yayınlandı ve 17880 kez okundu.
DÜNYANIN İLK COĞRAFYACISI STRABON’UN TARSUS’U 05.12.2020 tarihinde yayınlandı ve 18671 kez okundu.
PİRİ REİS’İN KİTAB-I BAHRİYE İSİMLİ ESERİNDE ÇUKUROVA HARİTASI VE TARSUS 26.12.2020 tarihinde yayınlandı ve 6452 kez okundu.
TARSUSLULAR ANTİK ROMA DÖNEMİN DE BİLE YAYLALARA ÇIKARDI 13.02.2021 tarihinde yayınlandı ve 4712 kez okundu.
ANTİK ROMA DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE TARSUS’TA SITMA, RHEGMA GÖLÜ VE KARABUCAK ORMANI 23.03.2021 tarihinde yayınlandı ve 6480 kez okundu.
TARİHTEN KAYBOLAN TARSUS KALESİ 14.05.2021 tarihinde yayınlandı ve 6645 kez okundu.
YANGINDAN SONRA… ALADAĞLAR KARADAĞLAR OLDU… 08.08.2021 tarihinde yayınlandı ve 3407 kez okundu.
BIR DENIZ KIZI EFSANESI; MARPESSA 13.09.2021 tarihinde yayınlandı ve 12769 kez okundu.
MİTOLOJİK KYDNOS IRMAĞINDAN TÜRKİYE’DE İLK ELEKTRİK SANTRALININ KURULDUĞU BUGÜNKÜ BERDAN NEHRİ VEYA TARSUS ÇAYINA 17.11.2021 tarihinde yayınlandı ve 6818 kez okundu.
ANTİK ÇAĞDA KİLİKYA VE TARSUS’TA PARFÜM 02.02.2022 tarihinde yayınlandı ve 3036 kez okundu.
TARSUS KİTABESİ: DÜNYANIN EN ESKİ ÖZGÜRLÜK YAZITI 23.04.2022 tarihinde yayınlandı ve 5771 kez okundu.